Địa Thế Bàn Cờ
October 15, 2018
Sau khi đã học tập và luyện cờ vây sơ cấp, chúng ta đã có một hiểu biết nhất định về cờ vây, và khả năng chơi cờ cũng từng bước được nâng cao. Để có cơ sở chuẩn bị cho việc chính thức chơi ván cờ thực sự, chúng ta cần có kiến thức về địa thế bàn cờ. Chữ "vây" trong cờ vây bao gồm ý nghĩa về 2 mặt: 1 là vây bắt quân đối phương, 2 là vây chiếm địa bàn lãnh thổ, mục đích cuối cùng của ăn quân cũng là muốn chiếm nhiều lãnh thổ.
Trong khai cuộc (giai đoạn bố cục-bố trí cục thế), 2 bên thay phiên nhau tranh chiếm trước các điểm quan trọng, để về sau triển khai chiến đấu kịch liệt. Vậy những điểm quan trọng trong giai đoạn bố cục là ở đâu? Trong chương này ta có thể trả lời câu hỏi này.
I. Góc vàng, biên bạc, ở giữa là cò khô
Dưới đây là 2 ví dụ trực quan, nhằm so sánh việc vây đất ở đâu dễ hơn.
| Hình bên: Để vây được 1 điểm ở vùng giữa bàn phải dùng 4 quân cờ, ở biên dùng 3 quân, ở góc chỉ dùng 2 quân. |  |
Qua 2 hình trên, chúng ta dễ dàng nhận thấy ở góc là dễ chiếm nhất, tiếp theo là biên, vùng giữa bàn khó chiếm nhất. Vì thế trong cờ Vây có câu châm ngôn : góc vàng, biên bạc, ở giữa là cò khô.
Trong thực tế, chúng ta sẽ không vây đất như trên, vì không có sự hiệu quả. Ví dụ hình bên, trong giai đoạn đầu của ván cờ, đen dùng 8 quân vây 12 điểm là tốt hay xấu? Tất nhiên không tốt, so với 8 quân trắng chiếm giữ nhiều khu vực quan trọng thì đen quả là bất lợi.
| Hình bên: Thay vì dùng 8 quân, Đen chỉ dùng 2 quân cờ thủ góc chắc chắn và hiệu quả, kiểu này gọi là vô ưu giác (góc không lo). |  |
| Hình bên: 3 quân đen vây đất rất hay, 2 bên hàng 3 ở giữa hàng 4, nhịp nhàng phối hợp vừa linh hoạt vừa chắc chắn. |  |
II. Ý nghĩa của các hàng cờ
1. Hàng 1 là hàng chết
| Hình bên: Đen 1 đặt ở điểm có toạ độ 1,1 được không? Tất nhiên không tốt, Trắng đi ở 2 khiến Đen 1 bị chết. |  |
2. Hàng 2 là hàng xấu
| Hình bên: Đen 1 đặt ở điểm 2,2 được không? Trắng đi ở điểm 3,3 để vây quân Đen. Diễn biến đến 10, tuy nhiên Đen sống trong góc, nhưng ngoại thế (thế bên ngoài) của Trắng rất mạnh, Đen vẫn bất lợi. |  |
3. Hàng 3 là hàng hoàn thiện
| Hình bên, góc vô ưu là trường hợp 2 quân Đen ở hàng 3 kết hợp với nhau như nước kỵ mã nhỏ, hoàn thiện vùng đất góc, không để đối phương tấn công. | |
| Hình bên, Trắng 1 treo góc ở hàng 3, ý muốn hướng về ổn định vùng đất ở biên phía trên. |  |
Lý do hàng 3 là hàng hoàn thiện là vì tính chất của nó. Hàng 3 rất khó bị phá đất hoặc tấn công từ các phía, bởi địa thế của nó gần với biên, nên khi bị tấn công từ biên hoặc trung tâm vào, dễ bề chặn lại. Còn khi bị đả nhập, dễ bề kết nối ở dưới hàng 2.
| Hình bên, Đen 1 hòng xâm nhập vào hình cờ hàng 3 của Trắng từ hàng 2, liền bị chặn lại. |  |
Hình bên, Đen không có cách nào phá hình cờ hàng 3 của Trắng từ phía trung tâm vào.
|
 |
Hình bên, dù Đen 1 đả nhập hòng chia cắt Trắng, nhưng Trắng dễ dàng nối dưới ở hàng 2.
|
 |
4. Hàng 4 là hàng phát triển
Hình bên, Đen đi ở điểm sao góc. Đây không phải là nước chiếm đất trong góc, mà nó hướng về phát triển ngoại thế phía ngoài. Chúng ta cùng tìm hiểu tại sao Đen đi vào hàng 4 lại mang ý nghĩa phát triển ở những hình dưới.
|
 |
Hình bên, Đen điểm sao tưởng chừng nắm trọn vùng đất góc, nhưng không, Trắng 2 đả nhập điểm tọa độ 3-3, còn gọi là điểm tam tam. Diễn biến đến 7, Trắng chiếm đất trong góc, còn Đen phát triển ngoại thế phía ngoài.
|
 |
Hình bên, Đen Δ nhắm đến sự phát triển ngoại thế. Nếu đi ở hàng 3, hình cờ của Đen sẽ hoàn thiện.
|
 |
Do hướng tới ngoại thế, nên Trắng Δ tấn công, khiến cờ Đen bị hở váy, sẽ bị Trắng trượt vào điểm A phá căn cứ.
|
 |
Hình bên, Trắng 1 treo góc hàng 4, nhắm đến phát triển ngoại thế ở biên trên. Hình này khác với nước treo góc ở hàng 3 mà chúng ta đã bàn luận ở phần trên.
|
 |
5. Các hàng khác
Hình bên, Đen 1 đi ở hàng 5 là trường hợp hiếm gặp. Trắng 2 lập tức phát triển trong góc. Nước đi này không theo châm ngôn "Góc vàng, biên bạc, ở giữa là cò khô", nhưng vẫn được sử dụng với chiến thuật đặc biệt.
|
 |
Hình trên, Đen đi vào điểm sao chính giữa bàn cờ, còn gọi là điểm Thiên Nguyên. Chiến thuật này cũng không tuân theo câu châm ngôn, nhưng vẫn được sử dụng với chiến thuật đặc biệt.
